Angelika Borysiak
Temat praw autorskich powraca jak bumerang niemal przy każdej głośniejszej sprawie o ich naruszenie. Niestety wiedza w tym zakresie wciąż jest porażająco niska, a łatwość w dostępie do fotografii ułatwia nadużycia. Większość osób prywatnych, ale też firm i różnych instytucji dopuszcza się – nazywajmy to po imieniu – po prostu kradzieży. Nieświadomość nie jest żadnym usprawiedliwieniem – brak znajomości prawa nie zwalnia od odpowiedzialności.
Część pierwsza znajduje się tutaj.
Istnieją dwie możliwości publikowania zdjęć z sieci, które można uznać za legalne. Są to zdjęcia będące przedmiotem prawa autorskiego udostępnione na podstawie licencji Creative Commons lub dostępne w domenie publicznej.
Licencje Creative Commons to licencje, które umożliwiają udostępnianie utworów objętych prawami autorskimi.
Jak czytamy na stronie Creative Commons Polska: „Zasada Wszelkie prawa zastrzeżone zostaje zastąpiona zasadą Pewne prawa zastrzeżone przy jednoczesnym poszanowaniu zasad prawa autorskiego. Licencje Creative Commons oferują różnorodny zestaw warunków licencyjnych – swobód i ograniczeń. Dzięki temu autor może samodzielnie określić zasady, na których chce dzielić się swoją twórczością z innymi. (…) Wszystkie licencje Creative Commons posiadają cechy wspólne – poszanowanie praw autorskich osobistych – oraz dodatkowe warunki wybrane przez licencjodawcę (…) Twórca korzystając z licencji zawsze zachowuje prawa autorskie, jednocześnie umożliwia innym kopiowanie i rozpowszechnianie, dodatkowo może określić czy ich wykorzystywanie może odbywać się wyłącznie w warunkach niekomercyjnych lub ograniczyć możliwości tworzenia utworów zależnych.
Licencjobiorca, czyli użytkownik jest zobowiązany do zachowania warunków licencji np. konieczności informowania o autorze lub stosowania się do możliwości – lub nie, komercyjnego wykorzystania dzieła, bądź utworu.
Zlokalizowanie informacji o uznaniu autorstwa jest dowolne, byle było zrobione w sposób racjonalny. Najczęściej bezpośrednio pod zdjęciem, ale w przypadku blogów uznaną praktyką jest umieszczanie takiej informacji na końcu tekstu.
Przykładowy opis: Zdjęcie X (link do źródła) pt. Y, autor: XYZ na licencji CC (link)
Istnieją cztery podstawowe warunki udostępniania utworów, z czego pierwszy pojawia się we wszystkich licencjach:
– Uznanie Autorstwa (CC-BY)
Licencja ta pozwala na kopiowanie, zmienianie, rozprowadzanie, przedstawianie i wykonywanie utworu jedynie pod warunkiem umieszczenia informacji o twórcy.
– Użycie Niekomercyjne (CC-BY-NC)
Licencja zezwala na kopiowanie, dystrybucję, wyświetlanie i użytkowanie dzieła i wszelkich jego pochodnych tylko w celach niekomercyjnych, utworów nie wolno używać do celów komercyjnych, ani osiągać z tego tytułu zysków.
– Bez Utworów Zależnych (CC-BY-ND)
Ta licencja zezwala na rozpowszechnianie, przedstawianie i wykonywanie utworu zarówno w celach komercyjnych i niekomercyjnych, pod warunkiem zachowania go w oryginalnej postaci (nie tworzenia utworów zależnych).
– Na Tych Samych Warunkach (CC-BY-SA)
Licencja pozwala na kopiowanie, zmienianie, rozprowadzanie, przedstawianie i wykonywanie utworu pod warunkiem że utwory powstałe na podstawie danego utworu będą rozpowszechnianie tylko na takiej samej licencji, jaką posiada utwór pierwotny.
Licencja Creative Commons Zero w polskim prawie rozumiana jest jako przekazanie utworu do domeny publicznej, czyli zrzeczenie się praw majątkowych do utworu, gdyż nie jest możliwe dosłowne zrzeczenie się praw autorskich, które uznawane są za niezbywalne i bezterminowe. Utwór oznaczony CC0 można wykorzystywać w różnorakich celach, również komercyjnych, bez podawania autora i noty licencyjnej.
Domena publiczna to zbiór utworów, które nie są chronione prawem autorskim. Do domeny publicznej trafiają utwory, które nie są chronione prawem autorskim majątkowym, gdyż np. minął ich okres (trwają od momentu powstania, przez całe życie twórcy, wygasają po 70 latach od jego śmierci).
Za wykorzystanie zdjęć bez zgody autora grożą sankcje karne. W takim przypadku autor może żądać zaniechania naruszania swoich praw (np. usunięcia zdjęcia ze strony internetowej), usunięcia skutków naruszenia swoich praw (np. przez złożenie oświadczenia, przeprosin), zadośćuczynienia, bądź naprawienia szkody. Autor może domagać się pieniężnego zadośćuczynienia bądź uiszczenie odpowiedniej kwoty sumy pieniężnej na wskazany przez autora cel społeczny.
Art. 115 Ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych mówi:
1.” Kto przywłaszcza sobie autorstwo albo wprowadza w błąd co do autorstwa całości lub części cudzego utworu (…) podlega karze pozbawienia wolności do lat 2, ograniczenia wolności albo grzywny.
Tej samej karze podlega, kto rozpowszechnia bez podania nazwiska lub pseudonimu twórcy cudzy utwór w wersji oryginalnej albo w postaci opracowania (…)”
Sposobem legalnego uzyskania zdjęć, ale już płatnego, jest nabycie ich w serwisach trudniących się handlem fotografiami. Jednak tutaj również zalecana jest duża dawka ostrożności i doprecyzowanie do czego właściwie zamierzamy ich użyć.
Każde zdjęcie przeznaczone na sprzedaż posiada określoną licencję, w której z kolei są określone szczegółowe warunki możliwości jego wykorzystania. Zwyczajowo standardowa licencja zakłada jednorazowy zakup na potrzeby jednego klienta. W przypadku chęci wykorzystania dla kolejnego klienta bądź projektu, powinniśmy zakupić kolejne zdjęcie. Istnieje również możliwość zakupu licencji rozszerzonej, która umożliwia wykorzystywanie fotografii na potrzeby kilku klientów, ale wiąże się to oczywiście z wyższymi kosztami. Różnice w licencjach wynikają również z zakresu, do jakiego chcemy wykorzystywać pliki. Jeśli np. koszulka ze zdjęciem będzie wykonana w jednym egzemplarzu – kupujemy licencję standardową. Jeśli przeznaczona będzie do sprzedaży i wykonana w wielu egzemplarzach – rozszerzoną. W przypadku obu licencji zakupione zdjęcia możemy dowolnie modyfikować.
Na koniec kilka adresów serwisów, z których możecie pobrać zdjęcia na licencji Creative Commons:
Obrazy na licencji CC możecie znaleźć również w wyszukiwarce obrazów Google. W tym celu należy kliknąć Grafika – Narzędzia wyszukiwania – Prawa do Użytkowania i wybrać interesującą nas licencję. Dająca najszersze możliwości i brak ograniczeń to oznaczone do ponownego wykorzystania z modyfikacją.